در این مسجد آثار معماری چند دوره قابل مشاهده می باشد و گفته می شود قدیمیترین بخش آن که متعلق به قرون اولیه اسلامی است، بر روی یک آتشکده ساسانی بنا شده است. طاق هارونی یا مقصوره کهن، قدیمی ترین بنای مجموعه ساختمان های مسجد جامع قزوین می باشد که باقی مانده است. در جریان یورش مغولان به قزوین بخش هایی از این مسجد شامل ایوان جنوبی به آتش کشیده می شود و در دوره حمله ی افغان ها نیز آسیب می بیند اما با مرمت در سال های بعد از آن، دوباره جان می گیرد. گردشگران علاقه مند به تاریخ و فرهنگ با بازدید از این نوع بناها با فرهنگ و سبک زندگی ایرانی و اسلامی، هنر و معماری ادوار مختلف تاریخی آشنا می شوند. کتیبه های به کار رفته در این مسجد از نقاط عطف تزئینات این بنا است. این کتیبه ها به خط های ثلث، کوفی، نسخ و ... است که در قسمت های مختلف بنا به صورت کاشی کاری و گچبری نقش بسته اند. مضممون کتیبه ها شامل آیات قرانی، وقف نامه ها، وصف ویژگی های امامان، معرفی افراد خیر، اقدامات والی قزوین و ... می باشد.

تاریخچه مسجد جامع قزوین

هماهنطور که گفته شد بخش اولیه مسجد جامع قزوین که همان طاق هارونی است، در سال 192 هجری به دستور هارون الرشید بر روی بقایای یک آتشکده ساخته شد. این بخش به شکل بنای کوچک گنبد داری است که از خشت های بزرگ خام و گل ساخته شده است. گفته می شود هارون الرشید در ساخت این مسجد تنها نبوده و دو نفر دیگر به نام‌های قاضی ابوالحسن محمد بن زكریا و صاحب بن العباس بن سریح نیز در بنیان و مرمت مسجد شركت داشتند . سپس در سالهای بعد مرمت و الحاقاتی در آن صورت گرفت. در سالهای ۵۰۰ تا ۵۰۹ هجری قمری امیر خمار تاش ابن عبداله عبادی، وزیر سلطان ملکشاه سلجوقی دستور ساخت گنبد آجری دوپوش، صحن‌، مدرسه‌، خانقاه‌، چله‌ خانه و مقصوره خمارتاشی در ضلع جنوبی مسجد را داد. بیشترین تغییرات بر روی مسجد جامع قزوین در دوره ی صفویه صورت گرفت. در این دوره بخش‌های‌ وسیعی‌ از جمله‌ ایوان ها، مناره ها و رواق ها به آن افزوده شد. سه ایوان در شمال، غرب و جنوب مسجد قرار دارند که ساخت آنها به دوران صفویه باز می گردد. در دوره شاه طهماسب صفوی، ایوان شمالی و مناره های کاشی کاری شده به بنای مسجد افزوده شدند و در زمان شاه عباس دوم ایوان جنوبی به ورودی مقصوره خمارتاشی متصل گردید. در نهایت ایوان غربی به دستور شاه سلیمان صفوی در مسجد ساخته شد.ایوان شرقی مسجد مربوط به دوره قاجار می باشد و بین‌ سال‌های‌ 1312 تا ۱۳۱۳ هجری قمری به‌ دستور و هزینه‌ میرزا علی‌خان‌ اتابک‌ و توسط‌ باقرخان‌ سعدالسلطنه‌ فرماندار قزوین‌ ساخته شده است. رواق‌ ایوان‌ جنوبی‌ و سرداب یا شبستان زیرزمینی نیز توسط سعدالسلطنه در ضلع جنوبی مسجد در همان سال ها احداث گردید و حاج‌ محمدعلی‌ از تجار قزوین‌ در سال‌۱۳۲۰ هجری قمری رواقی را در جنوب‌ ایوان‌ غربی‌ بنا نهاد.

معماری مسجد جامع قزوین

معماری مسجد جامع قزوین در نوع خودش زیبا و کم ‌نظیر است. این مسجد در قرن هفتم هجری دارای درهای متعددی بوده ولی هم اکنون این مسجد دو در دارد یکی در شرق و دیگری در شمال غربی. مسجد جامع صحن هایی با ایوان های بزرگ دارد. در هر دو سوی‌ هر ایوان‌، رواق‌هایی وجود دارد که بر روی آنها نام امام‌ جماعت‌ آن‌ زمان‌ که پیش نماز مسجد بوده، مشخص است. در میان رواق‌های‌ جنوبی‌، دو صفه‌ قرار دارد که یکی از آنها همان طاق‌ هارونی‌ است و دیگری به طاق‌ احمدیه‌ یا طاق‌ حلاج‌ شهرت دارد. ايوان جنوبي مهمترين ايوان مسجد به شمار می‌رود كه از لحاظ عظمت، رفعت بنا، ساختار و تزئينات از بناهای كم نظير به حساب می‌آید. گنبد بسیار زیبای مسجد و مناره ها و صحن های آن، معماری اسلامی و سنتی را به بهترین شکل به نمایش گذاشته اند . این گنبد فیروزه‌ای رنگ و مناره‌های مرتفع و کاشی کاری مسجد جامع قزوین هر چشمی را به خود خیره می سازد. اين مناره‌ها علاوه بر جنبه زیبایی شناختی باعث استحكام بيشتر بنا نیز می‌شوند. یکی از ویژگی‌های مهم دیگر مسجد جامع قزوین وجود 8 شبستان و یک شبستان زیر زمینی است. در اردیبهشت سال ۱۳۹۲ سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قزوین ضمن مرمت مناره غربی مسجد جامع موزه سنگ و سفال را در شبستان غربی این مسجد تاریخی افتتاح کرد. در این موزه انواع سفالینه‌ها، سنگ نگاره‌ها، ارسی، کاشی و انواع گچبری‌ها به نمایش گذاشته شده اند. جهت بازدید از این مسجد زیبا و موزه غنی آن می توانید با تورهای گردشگری البرز من همراه شوید.