همچنین سالم نگه داشتن گوشت، لبنیات و سایر مواد غذایی نیز استفاده از یخ را در تابستان ضروری می‌سازد. فن ساختمانی و شیوه‌ی معماری در ساختمان یخ‌ساز‌ها به گونه‌ای است که دقّت و نکته سنجی سازندگان و معماران این واحدها را به نکات عمده و مهمی چون عایق‌کاری بنا، حفظ سرما جهت نگهداری یخ، جدا نمودن مستمر آب از یخ، مصالح ساختمانی و چگونگی تهیه‌ی یخ را می‌رساند. ساختمان یخچالها از پیچیدگی خاصی برخوردار نیست و معماری آن تقریباً ساده می‌باشد. یخچالها سه قسمت تشکیل شده اند : 1- دیوارهای سایه انداز، 2- حوضچه‌های تولید یخ، 3- مخزن یخ
دیوار سایه انداز:
یخچال ها دارای دو نوع دیوار هستند: اصلی و فرعی . دیوارهای اصلی که به آن ها دیوار سایه انداز و بزرگ نیز می‌گویند غالبا از گل خام (چینه) به ارتفاع تقریبی 10 متر ساخته شده اند که البته بر حسب موقعیت مکانی و امکانات ساخت این ارتفاع در مکانهای مختلف، متفاوت می‌شود. نکته مهم در ارتباط با ارتفاع دیوارها نسبت مستقیم ارتفاع با میزان تولید یخ آن ها است بدین معنا که هر قدر ارتفاع دیوارها بیشتر باشد میزان تولید یخ بیشتر است طول دیوار اصلی نیز بستگی به میزان تولید یخ و سطح یخبندان یخچال دارد . دیوار اصلی به منظور جلوگیری از تابش خورشیدی در امتداد شرقی - غربی ساخته شده اند. دیوارهای فرعی ( جانبی ) در انتهای دیوار اصلی و با طول ارتفاع کمتری و با جهت شمالی - جنوبی ساخته شده اند و در واقع این دیوارها مانع تماس تابش خورشیدی با سطح یخدان در صبح‌ها و بعدازظهرها بوده اند . این دیوارها یا در جلوی یخدان یا در پشت آن قرار می‌گرفتند
حوضچه‌های تولید یخ
این حوضچه‌ها،گودالهای مستطیل شکلی هستند که به موازات دیوار سایه‌انداز و در بخش شمالی آن حفر شده‌اند و طول آن‌ها اندکی کمتر از طول دیوارهای سایه انداز و عمق آن‌ها 30 الی 60 سانتیمتر و گاه بیشتر بوده است. این گودال‌ها محل تهیه یخ در شبهای سرد زمستان بودند. کف این استخرها برای جلوگیری از نفوذ آب باید اندود می‌شد
مخزن یخ
به منظور نگهداری یخ در یک دوره‌ی طولانی، به یک عایق گرمایی خوب نیاز بوده است. بدین منظور یخ را درون چال یا مخزنی که در درون زمین کنده و ساخته می‌شد، انبار می‌کردند. مخزن در زمستان از یخ انباشته می‌شد و برای تابستان نگهداری می‌شد.
یخچالها بر اساس فرم به چهار دسته تقسیم می‌شوند: 1- یخچالهای بدون طاق 2- یخچالهای گنبدی 3- یخچالهای زیرزمینی 4- یخچالهای بدون دیوار سایه‌انداز
اگر به شهرستان ابرکوه سفر کنید در گشت و گذار خود در شهر به طور قطع یکی از یخچال های خشتی ابرکوه را خواهید دید، بناهایی که با وجود گذر تاریخ، همچنان ایستاده مانده اند.
این یخچال خشتی که هنوز از دوران قاجار بر جای خود استوار است در مدخل شهر ابرکوه قرار گرفته که دور گنبد آن ۶۴ متر و ارتفاع آن ۲۲ متر و ضخامت دیواره های آن حدود ۳ متر و عمق انبار یخ آن ۴ متر است. به طور کلی بخچال ها مخصوص انبار کردن یخ در زمان های گذشته بوده است و تنها راه ورودی به آن عبارت از دریچه کوچکی بوده است که پس از وارد کردن یخ مقداری گیاه خشک روی آن ریخته و بلافاصله دریچه را مسدود می نموده اند تا در تابستان بتوانند از یخ ها استفاده کنند.یخچال ابرکوه ار نوع یخچالهای گنبدی است.این نوع یخچالها دارای یک چال بزرگ مخروطی شکل با ابعاد متفاوت بوده اند. در پایین چال یک راه آب بوده و آبی که از یخ ها ذوب می شده، از طریق آن به چاه منتقل می‌شده است.
