این کلیسا، در محل دفن یکی از حواریون مسیحی ساخته شده است و هر سال در هفته آخر تیر و هفته اول مرداد ماه که مصادف با شهادت تاتائوس است، مراسم خاصی در این کلیسا برپا می دارند.در راه رسیدن به قره کلیسا تابلویی با این مضمون مشاهده می شود: "ما اینجا سرود وحدت ادیان را می سراییم" دلیل این تابلو تلاش هایی است که در این منطقه برای نزدیکی میان ادیان مختلف می شود و قره کلیسا هم به عنوان نماد همزیستی ادیان بر سر زبان هاست.قره کلیسا در طول سالیان دراز سرد و گرم روزگار را چشیده و بارها توسط صاحبان قدرت مورد تجاوز و غارت قرار گرفته است. جنگ هایی که در دوره های مختلف تاریخی همچون ایلخانی، صفوی و جنگ هایی که مابین ایرانیان و عثمانیان در این منطقه رخ داده، زخم های عمیقی را بر تن این بنا ایجاد کرد به طوری که هنوز هم بر دیواره های این بنا اثراتی از گلوله دیده می شود. آخرین تعمیرات این بنا بازمی گردد به زمانی که مرز ایران و ارمنستان به وسیله رود ارس از یکدیگر جدا و اسقفی ارمنی برای گسترش بنای کلیسا راهی ایران می شود با درخواست از عباس میرزا که آن موقع به عنوان ولیعهد فتحعلی شاه بر تخت نشسته است قسمت عظیمی از کلیسا را بازسازی می کند و از آن زمان بخش سفید کلیسا به وجود می آید.وی در واقع در آن زمان با تلفیق و الحاق بخش قدیم (کلیسای سیاه) با بخش نو (کلیسای سفید) شاهکاری از معماری را در این نقطه رقم می زند.دیوارهای داخلی كلیسای سیاه ساده هستند اما کلیسای سفید، از زیبایی های بسیاری در نقوش بهره برده است و این تضاد یکی از جاذبه های این کلیسا به شمار می رود.گل بوته های فراوان به همراه چهره های حواریون مسیحی و حتی حضرت مسیح(ع) و حضرت مریم از جمله تصاویری هستند که در این کلیسا به چشم می خورند. جالب آن که در بخشی از این تزیینات می توان داستان هایی از شاهنامه را که مصور شده اند نیز مشاهده کرد.جمعی معتقدند که قره، پیشوند اسم مکان و به معنی بزرگ است. در اینصورت قره کلیسا به معنی کلیسای بزرگ می باشد.اما برخی می‌گویند قره در زبان ترکی به معنای سیاه و بدلیل رنگ سیاه سنگ ها به این نام خوانده می‌شود.
معماری قره کلیسا در آذربایجان غربی
کلیسای قره کلیسا از قسمت های کلیسای اصلی، برج ناقوس، ورودی، برج، حیاط شرقی، حیاط غربی و انبار تشکیل شده است.معماری قره کلیسا شامل مجموعه ای از فضاهای جانبی، دو حیاط شرقی و غربی و همچنین ۴۷ اتاق می شود. هر کدام از این اتاق های مربوط به راهبان، طلبه ها، محققان و نویسندگان آن زمان و همچنین اتاق هایی هم به نگهبانان و کتابخانه ی کلیسا تعلق داشته است.بخش های دیگر این کلیسا نیز در زیر زمین قرار داشته است که شامل فضاهای کوچکی برای ناهارخوری، آشپزخانه، آسیاب، عصارخانه، دخمه ای برای نگهداری غذا و فضاهای دیگری در حیات جانبی غربی می باشد. همچنین اگر به مقطع کلیسای طاطاووس نظری بیفکنیم، تمام بنا به صورت یک ساختمان واحد دیده می‌شود. برخلاف معابد اولیه ارمنیان که به شکل مربع است، این کلیسا مستطیل شکل است. قسمت شرقی آن با سنگ سیاه ساخته شده و تنها قسمتی است که از زلزله ۱۳۹۱ میلادی محفوظ ماند و شامل محراب و اتاق‌های جانبی و محوطه جلو محراب و گنبدی کوچک است.[zt_gallery dir="phocagallery/ostanha/azarbayjangharbi/gharekelisa/" width="650" height="464" thumbwidth="200" thumbheight="143"][/zt_gallery]
