مدرسه غیاثیه خرگرد در استان خراسان رضوی از جمله ابنیه آجری است که در زمان شاهرخ تیموری به سعی پیر احمد خوافی و توسط قوام الدین و برادرش غیاث الدین شیرازی در سال های 842 تا 847 ساخته شده است. درباره معنای خرگرد بین تاریخ شناسان اختلاف وجود دارد، زیرا برخی از آن ها معتقدند که خرد گرد در لغت به معنای خورگرد بوده است، خور در این جا به معنای خورشید و گرد به معنای شهر می باشد. بنابراین خورگرد به معنای شهر آفتاب است. اما عده ی دیگر درباره ی این وجه تسمیه بر این باورند که خر در اینجا به معنای بزرگی است و خردگرد شهر بزرگ معنا می دهد، برخی دیگر نیز خرگرد را خردگرد یعنی شهر علم و خرد تعبیر کرده اند.این دو معمار هنرمند در ساخت این بنای باشکوه، تمام ذوق و هنر خود را به کار گرفتند تا اثری را خلق کنند که در نوع خود بی نظیر و بی همتاست. این مدرسه در دوران شکوه خود، از بهترین دانشگاه‌های اسلامی به شمار می‌آمد و دانشمندان بسیاری را پرورش داد. اما متأسفانه پس از ظهور سلسله‌ صفویان و به دلیل تعصبات شدید شاهان صفوی، این مدرسه پس از ۶۰ سال رونق خود را از دست داد.

معماری مدرسه غیاثیه

مدرسه غیاثیه بنایی است که پلانی مستطیل شکل با ابعاد 44 در56 متر دارد. صحن آن چهار ایوانی است و ایوان ها ارتفاعی در حدود 11 متر دارند. دیوارهای صحن کاشی کاری شده است و در اطراف این صحن 32 حجره به چشم می خورد که در دو طبقه ساخته شده اند.در دو طرف هشتی ورودی، دو تالار بزرگ به چشم می خورد که به عنوان مسجد و مدرسه کاربرد دارند.در چهار گوشه صحن نیز اتاق هایی با سقف گنبدی ساخته شده است، همچنین 8 نورگیر در پایه ی این گنبدها برای روشن کردن فضا دیده می شود. اتاق سمت راست، مسجد و اتاق سمت چپ، سالن اجتماعات این مدرسه را تشکیل می دهند، این اتاق ها از بقیه ی اتاق ها بزرگ تر بوده و سقف های مشبک بسیار زیبایی دارند. یک هشتی با سقف گنبدی نیز بین این دو اتاق وجود دارد. هشتی ورودی اصلی مدرسه، از سمت راست و چپ به دو اتاق بزرگ منتهی می شود، این اتاق ها دارای سقف گنبدی بوده و با کاشی های معرق و مقرنس گچی تزئین شده است.در ساخت نمای اصلی سردر ورودی غیاثیه از کاشی کاری ها و تزئینات زیبایی استفاده شده و به همین دلیل شکوه و جلوه ی بیشتری نسبت به قسمت های دیگر بنا دارد.ایوان قبله بزرگ ترین ایوان این بناست و نام معماران آن بر روی کتیبه ای با خط نسخ در آن نقش بسته است و بخش انتهایی ایوان ها با مقرنس کاری و گچ بری مزین شده است.بدون شک مدرسه ی غیاثیه را می توان یکی از کامل ترین آثار هنری و معماری ایران در میان مدارس دیگر نام برد. سبک و تنوع عناصر معماری و دقت در خلق این اثر آن را در میان پژوهشگران به قدری شاخص کرده که محققان بسیاری به تحقیق و بررسی درباره ی آن پرداخته و آن را تحسین کرده اند. از مهم ترین ویژگی های این بنا استفاده ازتزئینات معرق و تلفیق متناسب آجر و کاشی در نمای بیرونی آن است.